रुपक सापकोटा विश्वको बदलिँदो शक्ति सन्तुलनको प्रभाव नेपालमा बढ्दै गएको देखिन्छ । त्यसमा मूलतः अमेरिकाको चीनसँग बढ्दो प्रतिस्पर्धा र त्यो प्रतिस्पर्धा क्रमशः प्रतिद्वन्द्वमा विस्तार हुँदै गएको सन्दर्भमा थप जटिलताहरू बढ्ने संकेत देखिएका छन् । निकटतम छिमेकीहरू, चीन र भारतसँगको सम्बन्धलाई प्रधानता एवं उनीहरूबीचको कूटनीतिक सन्तुलन नेपालको भूराजनीतिक यथार्थ रहँदै आएको छ । यद्यपि, मूलतः इन्डो–प्यासिफिक रणनीतिको कार्यान्वयन र उक्त रणनीतिको साझेदार बन्नका लागि नेपाललाई अमेरिकाले आमन्त्रण गरेपश्चात् नेपालमा अमेरिकी उपस्थिति देखिने गरी व्यापक हुँदै गइरहेको छ । तर नेपालमा अमेरिकाको
सञ्जीव कार्की फेनिजमको सुरुवात अठारौँ शताब्दीमा अमेरिका र युरोपबाट सुरु भएको हो । नारीवादले वैचारिक आन्दोलनको स्वरूप सन् १९६० देखि लियो । सन् १९२० मा बेलायत र अमेरिकामा महिलाले मतदानको अधिकार प्राप्त गरे । अमेरिका र युरोपमा नारीवादी आन्दोलनको लहर चलेको बेला नेपाल राणा शासनको उत्कर्ष खेप्दै थियो । त्यही बेला भोजपुरकी योगमाया न्यौपानेको नेतृत्वमा वि.सं. १९७४ मा सती प्रथा, बालविवाहजस्ता सामाजिक कुरीतिविरुद्ध अभियान चलाएर आफ्नो माग पूरा नगरेका कारण योगमायासहित ६८ जना महिलाले अरुण नदीमा जल समाधि लिएका थिए । यो घटनाको तीन वर्षपछि नेपालमा वि.सं. १९७७
युवराज अधिकारी विकसित, विकासोन्मुख तथा विकासशील राष्ट्रका लागि पर्याप्त रोजगारी र आवश्यकताअनुसार रोजगार सिर्जना चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ । जनसङ्ख्या वृद्धिसँंगै रोजगारीको अवसरहरू खुम्चने भएकाले बेरोजगारको सङ्ख्यामा वृद्धि हुँदै गएको अवस्था छ । विकसित, विकासोन्मुख तथा विकासशील राष्ट्रका लागि पर्याप्त रोजगारी र आवश्यकताअनुसार रोजगार सिर्जना चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ । जनसङ्ख्या वृद्धिसँंगै रोजगारीको अवसरहरू खुम्चने भएकाले बेरोजगारको सङ्ख्यामा वृद्धि हुँदै गएको अवस्था छ । बेरोजगार समस्या बढ्नुमा विपन्न राष्ट्रहरूको आर्थिक सूचकाङकहरू सुधार नहुने र विकसित द
सोमत घिमिरे स्थानीय सरकारको निर्वाचन सकिएपछि कसले हार्यो, कसले जित्यो; धरान, काठमाडौं र धनगढीमा किन स्वतन्त्रले जिते; राजनीतिक दलहरूभित्र केकस्ता अन्तर्घात भए; गठबन्धन कति प्रभावकारी भयोजस्ता प्रश्नहरूको वरिपरि बहस केन्द्रित छ । साँच्चै संघीयतामा स्थानीय सरकारको मूल मर्म के हो, विगत पाँच वर्षमा स्थानीय सरकारले के गर्न सक्यो र के गर्न सकेन, अब पाँच वर्ष गर्नुपर्ने के होजस्ता प्रश्नहरू छेउ लगाइएका छन् । जे बहस गर्नुपर्दैनथ्यो, बहस त्यसमा केन्द्रित छ; मुख्य विषयमा बहस छैन । अहिलेको सबैभन्दा ठूलो चिन्ता यही नै हो । लोकतन्त्र केवल कानुनी कुरा होइन, केवल सिंहदरबारको मामिला मा
चन्द्रकिशोर जबसम्म चुरे आम्दानी गर्ने स्रोत मात्र हो भन्ने भावना रहन्छ तबसम्म यसको संरक्षणतर्फ कसैको ध्यान जाने देखिँदैन । चुरे सबैलाई चाहिन्छ । माथि महाभारत क्षेत्रका बासिन्दालाई चाहिन्छ, तल समतलकालाई चाहिन्छ । चुरे तराई र महाभारतको सन्धि–क्षेत्र हो । अधिकांश ठाउँमा दक्षिणी समतल सकिएर उठेको पहिलो पहाड चुरे हो । महाभारतमुनिको पहाडका रूपमा चुरे छ, जसको सबैलाई आवश्यकता छ । तर पनि चुरेमाथि विनाशलीला रोकिएको छैन । ‘हरियो वन नेपालको धन’ को व्यावहारिक उपयोगिता रहेन, अहिले त ‘चुरे नै धन’ भएको छ । छोटो बाटो र समयमा अकूत आर्जन गर्न सकिने यो धन्धाको नाभि
गत महिना सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचन परिणामले सत्ताधारी नेपाली काँग्रेसलाई देशको सबैभन्दा ठूलो राजनीतिक दलका रूपमा स्थापित गरेको छ । प्रमुख प्रतिपक्षी नेकपा एमाले दोस्रो स्थानमा चित्त बुझाउन बाध्य भएको छ । पाँचदलीय गठबन्धनमा सामेल नकपा माओवादी केन्द्रको उपस्थितिलाई सन्तोषजनक मान्न सकिन्छ । पोखरा र हेटाँैडाजस्ता प्रमुख पालिकामा माधवकुमार नेपाल नेतृत्वको पार्टीले प्राप्त गरेको सफलतालाई पनि सराहनीय मान्नुपर्छ । साढे चार वर्षदेखि मधेश प्रदेश सरकारको नेतृत्व गर्दै आएको जनता समाजवादी पार्टी र तिनका सहयोगी लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीले यस चुनावमा ठूलो पराजय भोग्न
अञ्जलीकुमारी झा मनमा धेरै प्रश्न छन् । केहीका उत्तर छन्, केही अनुत्तरित छन् । तीमध्ये सबैभन्दा जटिल प्रश्न छ- मेरो पहिचान के हो ? आमाको नाममा वंशजको नागरिकता छ । त्यसका आधारमा नागरिकता पाउन मलाई संविधान र कानुनले छेक्दैन तर प्रशासकले दिँदैनन् । त्यसैले त मेरो मनमा प्रश्नको बाढी रोकिँदैनन्- यो देशमा कहिलेसम्म अनागरिक हुनुपर्ने हो ? म मधेशको एउटा गाउँकी किशोरी । सिरहाको मिर्चैया सीतापुरबाट काठमाडौं आइपुगेकी छु । मिर्चैयाबाट विज्ञानमा प्लस टु पूरा गर्दैगर्दा चिकित्सा शिक्षा पढ्ने सपना थियो । राम्रै अंकसहित उत्तीर्ण भएकाले उच्च शिक्षालाई लिएर उत्साहित थिएँ । तर, यस्तो उत्साह धेरै
डा. अतीन्द्र दाहाल गणतन्त्र संस्थागत भएपछि दोस्रो पटक स्थानीय तहको निर्वाचन सम्पन्न भएको छ । केही छिटफुट घटनाबाहेक सौहार्दपूर्ण रूपमा निर्वाचन समापन हुनु सुखद पक्ष हो । ७५३ तहमा एकै चरण भएको निर्वाचनको अन्तिम नतिजासमेत सार्वजनिक भएका छन् । निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरूले आफ्नो पदवहाली गरी कार्य थालनी भइसकेको छ । निर्वाचन स्थानीय भए पनि यसको महत्त्व र सन्देशचाहिँ राष्ट्रिय राजनीतिमा निकै अनुपम अनि औलिकक थिए । यसपछिका जिम्मेवारी भने अझै उच्च र स्वतः बढी ओझपूर्ण छन् । निर्वाचनको परिणामले केही हदसम्म राजनीतिक भूकम्पका विविध पराकम्पहरूको सिर्जना हुने सम
रामरिझन यादव जसरी चिनीयाँ रक्तक्रान्तिबाट माओविचारधारा तथा माओवादको उत्पत्ति भयो, ठीक त्यसरी नै भारतीय अहिंसात्मक स्वतन्त्रता संग्रामबाट गांधीवाद अस्तित्वमा आएका थिए। नेपालमा दस वर्षे जनयुद्धले झण्डै प्रचण्डपथ ग्रहण गर्न पुगेको थियो। अर्थात् नेपाल होस् वा विश्व जहाँ पनि क्रान्ति वा विद्रोह भएका छन्। एउटा न एउटा विचार स्थापित भएको पाइन्छ। विक्रमको साठीको दशकमा नेपालको मधेसी भूभागमा भएको २३ दिने भीषण आन्दोलन एउटा जनविद्रोह थियो, जसबाट मधेसवादले मूर्त रुप धारण गर्यो। काठमाडौंको भित्ता होस् वा तराईका समतल फाँट जहाँ पनि मधेस शब्दले वर्चश्ब स्थापित गरेका थिए। कतिसम्म भने राष्ट्रिय पार्टीको रु
भास्कर गौतम बलात्कारविरुद्धको आन्दोलन प्रहरीमा आमूल सुधारतर्फ समेत लक्षित हुनुपर्छ । अन्यथा प्रहरीको सहयोगमा शक्तिशालीले उन्मुक्ति पाउने, उनीहरूका पक्षमा प्रमाण नष्ट हुने वा छानबिन प्रतिवेदन कमजोर हुने सिलसिला चलिरहनेछ । आठ वर्षअघि केही व्यक्तिले मात्र चिनेकी एक बलात्कारपीडित युवतीलाई आज एकाएक धेरैले चिन्छन् । यस्तो अवस्था उनका लागि अनपेक्षित हो । उनी मोडल भएर चिनिन चाहन्थिन् । नियतिले उनलाई बलात्कार र यौन हिंसाविरुद्ध न्याय खोजिरहेको व्यक्तिका रूपमा चिनायो । उनलाई आफूले भोगिरहेको नर्कबाट निस्कने क्षण जुराउन आठ वर्ष लाग्यो । अहिले उनको जीवनमा आएको क्षणले उनल
नेपालीबाट युनिकोड / युनिकोडबाट नेपाली
Copyright © 2020 / 2024 - Gamakpost.com All rights reserved
