जनकपुरधाम, २३ चैत। मधेश प्रदेशका पूर्वमुख्यमन्त्री लालबाबु राउत गद्दीको कार्यकालमा मुख्यमन्त्री स्वच्छता अभियान अन्तर्गत विभिन्न स्थान तथा कार्यालयहरुमा निर्माण गरिएका शौचालयहरू प्रयोगमा नआउँदै जीर्ण अवस्थामा पुगेका छन्।
तीन वर्षअघि जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका १२ र ४ स्थित सार्वजनिक स्थलमा निर्माण गरिएका शौचालयहरू उचित व्यवस्थापन नहुँदा प्रयोगमा नहँदै जीर्ण अवस्थामा पुगेका छन्। जनकपुरधाम १२ को कुवा गाउँस्थित राजदेवी मन्दिर नजिकै बनेको दुई कोठे शौचालय न कसैलाई हस्तान्तरण गरिएको छ, न त सञ्चालनमै आएको छ।
जनकपुरधाम १२ स्थित कुवा गाउँस्थित राजदेवी मन्दिरको जग्गामा निर्माण गरिएको दुई कोठे शौचालय न कसैलाई पनि हस्तान्तरण गरिएको छैन । निर्माण भएको तीन वर्ष हुँदा पनि शौचालय प्रयोेगमा नल्याएपछि स्थानीय युवाहरुले शौचायको ढोका फुटालेको स्थानीय बद्री यादवले बताउनुभयो।
“मन्दिरमा लागेको ताल्चा पनि एक दिन खुल्छ, तर यो शौचालय तीन वर्ष हुँदा पनि कहिले खुलेन। त्यसकारण युवाहरुले ढोका तोडफोड गरेका हुन् ” उहाँले भन्नुभयो शौचालय प्रयोगमा नआउँदा जडान गरिएको पानी तान्ने मेसिन समेत स्थानीयले प्रगोग गरिरहेको उहाँले बताउनुभयो।
स्थानीय तहका प्रमुख तथा सरोकारवालाहरूले पूर्वाधार निर्माणलाई मात्र प्राथमिकता दिने तर दीर्घकालीन व्यवस्थापनबारे सोच्ने नगरेको स्थानीयहरूको आरोप छ। सार्वजनिक शौचालय सञ्चालनका लागि स्थानीय सरकार तथा समुदाय बीच सहकार्य अनिवार्य रहेको उहाँहरुको भनाइ छ।
वडा नम्वर १२ का अध्यक्ष महेन्द्र साहका अनुसार उक्त शौचालय आफ्नो कार्यकालमा निर्माण नभएकाले कुनै जानकारी नभएको बताउनुहुन्छ। सोही वडाका पूर्व अध्यक्ष सत्रुधन यादवले शौचालय निर्माणका लागि जग्गा उपलब्ध गराइए पनि आफ्नो कार्यकालमा हस्तान्तरण नभएको स्पष्ट पार्नुभयो।
सोही शौचालय बारे जनता समाजवादी नेपालका कार्यकर्ता तथा स्थानीय बासिन्दा बेचन मुखियाले सार्वजनिक स्थलमा शौचालय आवश्यक रहेको भन्दै पहल गरेको बताउनुभयो। विशेष अनुदानबाट निर्माण गरिएका यी शौचालयहरू पूर्व मुख्यमन्त्री राउतको निर्देशनमा टेन्डर आह्वान गरी निर्माण गरिएको जानकारी दिनुभयो। तर लागत तथा जिम्मेवारीबारे जानकारी नहुँदा प्रयोगमा आउन नसकेको मुखियाको भनाइ छ।
यस्तै, वडा नम्वर ४ स्थित सुक्करबारी बजार परिसरमा सोही कार्यक्रम अन्तर्गत निर्माण गरिएको शौचालय पनि बेवारिसे अवस्थामा छ। ढोका भाँचिएका छन्, फोहोरले भरिएको छ र दुर्गन्धका कारण प्रयोग गर्नै नसकिने अवस्था रहेको शौचालयबारे सुक्करबारी बजारका फलफुल व्यापारी फेकनी देवीले बताउनुभयो।
उहाँले बजार लाग्ने स्थानमा शौचालय व्यवस्थित नहुँदा व्यापारीहरुलाई सास्ती भोग्नु परेहको बताउनुभयो। अहिले नजिकैमा रहेको कुट्टीको शौचालय प्रयोग गर्दै आएको उहाँले जानकारी दिनुभयो। उहाँ भन्नुभयो, “शौचालय बनाएर पनि स्याहार नभएपछि शौचालय यस्तो भएको हो। निर्माण भएदेखि नै वेवारिसे अवस्थामा छोडिएको छ। एउटा ढोकामा ताल्चा लागेको छ भने अर्को ढोका फुटाइ फुटाई गरेको छ। यसको रेखदेख नहुँदा यहाँ आउनेले सास्ताी भोग्नु परेको छ।”
सोही वडा पूर्वअध्यक्ष सुदर्शन सिंहले आफ्नै कार्यकालमा वडाबाट सिफारिस लिएर शौचालय निर्माण गरिए पनि हस्तान्तरण नहुँदा यसको व्यवस्थापन अन्योलमा परेको जानकारी दिनुभयो। फलस्वरुप शौचालय रेखदेखको जिम्मेवारी पनि कसैले लिन नसकेको छैन र शौचालयको लागत पनि आफूलाई जानकारी नभएको बताउनुभयो।
पूर्व मुख्यमन्त्री राउतको कार्यकालमा मुख्यमन्त्री स्वच्छता अभियानको संयोजकको जिम्मेवारीमा रहनुभएका ई. भगवान झाका अनुसार जनताको माग अनुसार विशेष अनुदानबाट निर्माण गरिएका शौचालयका भौतिक संरचनाहरू तयार गरिएको छ। उहाँका अनुसार यस्ता शौचालयहरू मालपोत कार्यालय, जिल्ला अदालत, विद्यालय लगायत स्थानहरूमा निर्माण गरिएको छ।
उहाँ भन्नुभयो,“पूर्व मुख्यमन्त्रीको निर्देशनमा सहजीकरण गरिएको हो। टेन्डर आह्वान गरेर सार्वजनिक स्थल तथा सरकारी कार्यालय परिसरमा यी शौचालयहरू निर्माण गरिएको थियो। लागतको विषयमा अहिले ठ्याक्कै भन्न सकिने अवस्था छैन।” निर्माण भएका संरचनाहरू स्थानीय तहलाई हस्तान्तरण गर्नुपर्ने भए पनि समयमा निर्माण सम्पन्न नहुँदा हस्तान्तरण हुन नसकेको उहाँले जानकारी दिनुभयो।
वडा १२ का स्थानीयहरु भन्छन्, “पूर्व मुख्यमन्त्री लालबाबु राउत गद्दीको कार्यकालमा ४० लाख रुपियाँको लागतमा शौचालय निर्माण गरिएको सुन्नमा आएको छ। कुन निर्माण कम्पनीले निर्माण गर्यो किन हस्तान्तरण गरेन त्यसबारे जानकारी छैन।”
यता जनकपुरधाम वडा४ स्थित सुक्करबारी बजार परिसरमा जनकपुरधामद्वारा सञ्चालित सशुल्क शौचालय पनि छन्। जसको रेखदेख उपमहानगरपालिकाका सफाई कर्मचारीले गर्दै आएका छन्।
मुख्यमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालय मधेश प्रदेशका अनुसार सो अभियान अन्तर्गतका सम्पूर्ण फाइल र जिम्मेवारी २०७९ साल बैशाख १४ गते भौतिक पूर्वाधार विकास मन्त्रालयलाई हस्तान्तरण गरिएको छ।
भौतिक मन्त्रालय सहरी विकास तथा भवन महाशाखाका प्रमुख प्रविण प्रताप अधिकारीले शौचालय निर्माणको सम्पूर्ण फाइल पूर्वाधार विकास निर्देशनालय मधेश प्रदेशलाई जिम्मा लगाइएको जानकारी दिनुभयो। निर्देशनालयका डिभिजनल इन्जिनियर कृष्णदेव मिश्रले मुख्यमन्त्री स्वच्छता अभियान अन्तर्गत ग्रामिण सहरी शौचालय, सामुदायिक शौचालय, प्राथमिक छात्रा शौचालय र माध्यमिक छात्रा शौचालय निर्माण भएको बताउनुभयो।
प्रदेश भरी आठ वटै जिल्लामा निर्माण भएका शौचालय मध्ये चार जिल्लाका विद्यालयका शौचालय हस्तान्तरण भइसकेको र बाँकी चार जिल्लाको हस्तान्तरण हुन बाँकी रहेको उहाँले बताउनुभयो।
(वासखवरबाट)
